An Cung Ngưu Hoàng Hoàn Là Gì? Thực Hư, Thành Phần Và Tác Dụng

An cung ngưu Hoàng Hoàn (tiếng Trung gọi là 安宫牛黄丸, phiên âm Angongniuhuang) là một bài thuốc đông y có nguồn gốc từ y học cổ truyền của Trung Quốc được bào chế thành dạng viên hoàn. Bài thuốc này do danh y Ngô Đường, một danh ý nổi tiếng từ Đời Thanh, là người viết ra cuốn sách Đông y nổi tiếng “Ôn Bệnh Điều Biện ” . 

An cung ngưu hoàng hoàn là thuốc không phải thực phẩm chức năng, khi sử dụng cần được sự chỉ định của bác sĩ.

Thành phần của an cung ngưu hoàng hoàn:

Tại Việt Nam An cung ngưu Hoàng Hoàn được lưu hành theo công văn số 11393/QLD- ĐK của Cục Quản Lý Dược, Bộ Y tế công bố ngày 04.07/2014: “Thuốc có tên An cung ngưu hoàng hoàn được lưu hành trên thị trường Việt Nam có nhiều nguồn gốc từ Trung Quốc, Hàn Quốc, Triều Tiên… được nhập khẩu vào Việt Nam qua đường phi mậu dịch hoặc qua đường chính thức. Hiện nay có 04 thuốc đã được Bộ Y tế cấp số đăng ký, đây là các thuốc Đông y có thành phần gồm các vị dược liệu và phải được sử dụng, kê đơn của các Thầy thuốc Đông y. 

Theo Dược điển Trung Quốc 2010, thuốc An cung ngưu hoàng hoàn có thành phần công thức như sau:

Công thức cho viên hoàn 3g:

Ngưu hoàng (Bovis Calculus)	100g
Thủy ngưu giác (Pulvis cornus bubali concentratus)	200g
Xạ hương hoặc Xạ hương nhân tạo (Moschus hoặc Moschus Artifactus)	25g
Trân châu (Margarita)	50g
Chu sa (Cinnabaris)	100g
Hùng hoàng (Realgar)	100g
Hoàng liên (Rhizoma coptidis	100g
Hoàng cầm (Radix Scutellariae)	100g
Chi tử (Fructus Gardeniae)	100g
Uất kim (Radix Curcumae)	100g
Băng phiến (Borneolum syntheticum)	25g
Mật ong tinh luyện vừa đủ.

Công dụng:

Trong cuốn “Bản kinh” – một trong các y văn cổ nhất của Y học cổ truyền Trung Hoa đã viết về công dụng của an cung ngưu hoàn hoàn là chủ trụ trị “nhiệt thịnh kinh hoảng” thanh nhiệt giải độc, trấn kinh khai khiến, trừ đàm, giải độc, trấn tính, chống co giật so dốt cao, chống viêm tiêu thủng… 

Tương truyền thần y Biển Thước (401 310 TCN, Trung Quốc): là người đầu tiên sử dụng thành phần ngưu hoàng trong an cung để hỗ trợ điều trị đột quỵ cho người hàng xóm, từ đó ông kết luận “do ngưu hoàng được ngâm trong túi mật của bò suốt 1 thời gian dài nên tính Hàn của nó thấu tới tim gan người vệnh, có thể lọc tim, thông mạch, điều hòa gan và hỗ trợi điều trị bệnh liệt”.

Tuy nhiên các thầy thuốc đông y ngay cả nhà sản xuất an cung ngưu vẫn khuyên người bệnh không được dùng an cung tùy tiện mà cần có sự tham vấn của bác sĩ để tránh gây biến trứng hoặc phản tác dụng của sản phẩm.

Thận trọng và cảnh bảo ở bệnh nhân có tình trạng dị ứng với bất kì thành phần nào của thuốc.

Hướng dẫn sử dụng:

Để đảm bảo mục tiêu sử dụng thuộc hợp lý, an toàn và hiệu quả căn cứ vào kết luận của Hội đồng Tư vấn cấp số dăng ký lưu hành thuốc; Bộ Y tế, Cục Quản lý Dược hướng dẫn sử dụng thuốc An cung ngưu Hoàng hoàn như sau:

1. Chỉ định:

Dùng cho nhiệt bệnh, tà nhập tâm bào, cao nhiệt kinh quyết (sốt cao co giật), thần hôn (hôn mê), loạn ngữ (mê sảng); hôn mê do trúng phong (viêm não, viêm màng não, xuất huyết não thể bế chứng: có sốt cao, huyết áp tăng …).

2. Chống chỉ định:

Theo bác sĩ đông y an cung ngưu hoàng hoàn có 1 số thành phần như xạ hương, ngưu hoàng, sừng trâu… đều mang tính Hàn – lạnh nên những người ở thể hư hàn thân nhiệt giảm thì tuyệt đối không nên sử dụng, chỉ khiến bệnh trầm trọng thêm, 1 số trường hợp thân nhiệt nóng thì nên sử dụng theo tham vấn của bác sĩ. 

Công văn 11393/QLD- ĐK Cục Quản lý Dược: cũng chỉ rõ an cung ngưu hoàng hoàn chống chỉ định với người bị tai biến mạch máu não, viêm não thể thoái chứng và thể chảy máu vào não thất của tai biến mạch máu não, người thể hàn, dương hư, tỳ vị hư hàn, phụ nữ có thai, người suy giảm chức năng gan thận.

3. Cách dùng và liều dùng:

Thuốc được dùng để uống, cần phải dùng thuốc theo đơn, đúng chỉ định và dưới sự giám sát chặt chẽ của Bác sĩ y học cổ truyền hoặc Thầy thuốc Đông y.

• Người lớn: 1 viên hoàn, 1 lần/ngày;
• Trẻ em dưới 3 tuổi: dùng ¼ viên hoàn, 1 lần/ngày;
• Trẻ từ 4-6 tuổi: ½ viên hoàn, 1 lần/ngày.
   

Liệu trình điều trị: 03 ngày liên tục, có thể dùng 05 ngày. Nên nhai viên thuốc hoặc uống từng phần nhỏ.

Trong trường hợp bệnh nhân bị bất tỉnh do sốt cao, hôn mê, có thể dùng thuốc qua đường nuôi dưỡng bằng ống xông dạ dày.

4. Dùng quá liều và cách xử trí

Khi có biểu hiện quá liều, ngừng sử dụng thuốc ngay lập tức, đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất, sử dụng các biện pháp cấp cứu thích hợp.

Phân loại

 Theo nguồn gốc:

• An cung ngưu hoàng hoàn Hàn Quốc: được sử dụng dưới dạng thực phẩm chức năng, bổ sung các chất giúp phục hồi các cấu trúc tế bào trong cơ thể đang bị tổn thương.
• An cung ngưu hoàng hoàn Trung Quốc: được dùng như một loại thuốc trong cấp cứu cho người bệnh.

 Theo dạng bào chế

• Dạng viên hoàn
• Dạng nước

Tương tác thuốc

Công văn 11393/QLD- ĐK Cục Quản lý Dược nêu rõ: nếu đang sử dụng các loại thuốc tân dược, cần uống xa các lần uống thuốc tân dược để tránh khả năng có thể gây tương tác giữa các thuốc với nhau. Khi dùng thuốc nên có chế độ ăn uống hợp lý, tránh các thức ăn chua cay hoặc có nhiều chất béo vì có thể làm sinh nội nhiệt và nhiều đờm.

Nghiên cứu tham khảo thêm

Đăng trên Báo Tuổi trẻ số ra ngày 15/05/2012 Lưu ý khi dùng An cung ngưu hoàng hoàn tác giả Lan Anh:

“TS Đặng Quốc Khánh, trưởng phòng y học dân tộc, Cục Quân y, cho hay trong nghị định hợp tác giữa hai chính phủ Việt Nam và Trung Quốc, Viện Y học cổ truyền quân đội đang nghiên cứu về tác dụng điều trị đột quỵ do tai biến mạch máu não của An cung ngưu hoàng hoàn. Trả lời Tuổi Trẻ về lý do An cung ngưu hoàng hoàn đã được lưu hành tại Việt Nam, nhưng sao lại đang được nghiên cứu thêm, ông Khánh cho rằng nghiên cứu chủ yếu đánh giá bài thuốc này áp dụng ở bệnh nhân Việt Nam như thế nào, chứ không phải nghiên cứu đánh giá tác dụng nói chung của bài thuốc.”

Cũng theo TS Khánh, “An cung ngưu hoàng hoàn là một bài thuốc cổ phương, được chỉ định điều trị tai biến mạch máu não giai đoạn cấp; chấn thương sọ não, hôn mê do đàm, nhiệt che mờ tâm khiếu (tổn thương gan, thận có sốt cao, mê sảng); dùng cho dự phòng tai biến mạch máu não, cho giai đoạn di chứng”. Tuy nhiên, TS Khánh cho rằng An cung ngưu hoàng hoàn không thể thay thế các thuốc hạ áp, người bệnh cần dùng thuốc theo sự chỉ định của thầy thuốc.

Bài viết liên quan:

1. Dấu hiệu cảnh báo đột quỵ
2. Các sản phẩm thực phẩm tốt cho người cao huyết áp
3. Ngưu hoàng thanh tâm Hàn Quốc
4. Phân biệt “An cung ngưu hoàng hoàn” và “Ngưu hoàng thanh tâm”